یکی از مکانیزم‌های دفاعی بدن ما در برابر حرارت زیاد تعریق است. این فرایند در پاسخ به محرک‌های گوناگونی رخ می‌دهد و در هر کدام، کارکرد و فواید خود را دارد. عرق از غده‌های ویژه موجود در پوست ترشح می‌شود و می‌تواند بدن ما را خنک کند؛ از این‌رو فرآیندی مفید است. همچنین ساختارهای تولید عرق نیز برای پوست ما سودمندند. این غده‌ها در ترمیم بازسازی پوست آسیب‌دیده نقش دارند. به بیان روشن‌تر و به‌عنوان مثال، بازسازی پوست در سوختگی‌های درجه دو، از طریق برخی زائده‌های پوستی از جمله غدد عرق رخ می‌دهد. در این مقاله قصد داریم راهکارهایی ساده و عملی را برای جلوگیری از عرق زیربغل، انواع عرق و دلایل آن را بررسی کنیم.

راه‌های کاهش تعریق

راه‌های گوناگونی برای کاهش شدت تعریق وجود دارد که در اینجا آنها را به دو دسته کلی راه‌های پزشکی و غیرپزشکی تقسیم می‌کنیم.

روش‌های پزشکی برای کاهش تعریق

نخستین گام مبارزه پزشکی با تعریق بیش از حد، مراجعه افراد گرفتار این مشکل به متخصص پوست و انجام آزمایش‌های تشخیصی برای تعیین علت مشکل و تغییر دارو یا دوز آن است. برای کاهش تعریق و همچنین درمان هایپرهیدروزیس، پزشکان معمولا با توجه به شدت بیماری، داروها و روش‌های درمانی متفاوتی را به شما پیشنهاد می‌دهند.

از ضد‌تعریق‌های بدون نسخه گرفته تا تجویز کرم‌های حاوی کلرید آلومینیوم، داروهای داروهای خوراکی، داروهای موضعی و قابض مانند اسید تانیک (کاهنده شدت تعریق از راه بستن موقتی منافذ پوست)، داروهای آنتی کولینرژیک موضعی و افزودن آنها به آب، درمان‌های مبتنی بر روش‌های الکتریکی (یونتوفورز)، مایکروویو درمانی، تزریق برخی داروها و گاه حتی انجام برخی جراحی‌های سمپاتکتومی (شامل قطع یا برداشتن اعصاب سمپاتیک مسئول فعالیت غدد عرقی) یا جراحی‌ کمتر تهاجمیِ برداشتن غدد عرق، همگی از راه‌های کاهش عرق به‌ویژه در افراد مبتلا به هایپرهیدروزیس به‌شمار می‌روند. وبسایت آمبرلا به شما راهکارهای غیر پرشکی نیز معرفی خواهد کرد که انجام انها در بسیاری از موارد بسیار آسان‌تر است.

راه‌های غیرپزشکی کاهش شدت تعریق

بعضی درمان‌های خانگی و نیز روش‌های مبتنی بر سبک زندگی می‌توانند در کاهش شدت عرق زیر بغل شما موثر باشند. به‌طور کلی شناسایی موقعیت‌های ایجاد تعریق و پرهیز از آنها، در کنار برخی پرهیزهای غذایی و روش‌های مانند آن می‌تواند کمک کند که کمتر عرق کنید. 

بدون تردید استفاده از ضدتعریق‌های مناسب، به روش اصولی و در زمان درست یکی از کاربردی‌ترین و آسان‌ترین روش‌های جلوگیری از عرق زیر بغل است. راه‌های غیرپزشکی دیگری که در این زمینه به شما کمک می‌کنند عبارتند از:

• هیدراته نگه داشتن بدن
• پوشیدن لباس‌های گشاد 
• خوردن وعده‌های غذایی کوچکتر و به‌شکل منظم 
• تلاش برای ماندن یا راه رفتن در سایه در فضای باز 
• پرهیز از مصرف داروهای افزایش‌دهنده شدت تعریق 
• تلاش برای کاهش اضطراب و سبک زندگی کم استرس‌تر
• پرهیز از ورزش، تمرین و فعالیت‌ بدنی شدید در ساعات اوج تابش آفتاب
• خنک نگه داشتن و مرطوب کردن بدن به‌ویژه در روزهای گرم و زیر تابش شدید آفتاب
• استفاده از لباس‌های ساخته شده از پارچه‌های سبک و قابل تنفس یا با تهویه خوب
• کشیده نگه داشتن پرده‌های خانه و محل کار برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد فضای اتاق
• پوشیدن لباس‌هایی با رنگ‌های روشن‌تر که به انعکاس نور خورشید و خنک نگه داشتن بدن شما کمک می‌کنند
• محدود کردن یا خودداری از مصرف کافئین، الکل و خوراکی‌های تند و غذاهای دارای مونوسدیم گلوتامات به‌ویژه توسط افراد مبتلا به هایپرهیدروزیس
• استفاده از دئودورانت زنانه و دئودورانت مردانه بعد از حمام و بر پوست تمیز.

بررسی غدد عرقی مختلف

غدد عرقی تقریباً در سراسر بدن پراکنده شده‌اند و بسیاری از آنها در کف پا، صورت، زیر بغل یا قسمت‌های دیگری از بدن وجود دارند. تنها بخش‌هایی که می‌توان آنها را جز نواحی استثنا و بدون هیچگونه غده عرقی به‌شمار آورد، عبارتند از مرز قرمز لب، مجرای گوش خارجی، بستر ناخن‌ها و بعضی از نواحی آلت تناسلی. از سوی دیگر، جالب است بدانید در بعضی از بخش‌های بدن، تنها زائده‌های پوستی همین غدد عرقی هستند. از جمله این موارد می‌توان به پوست ضخیم پوشاننده کف دست و پا اشاره کرد. اما این غده‌ها دقیقاً چی هستند؟ و چه کاری انجام می‌دهند؟

غدد عرقی مختلف عبارتند از:

• غدد عرقی sweat glands
• غدد عرق اکرین (Eccrine) 
• غدد آپوکرین (Apocrine)

غدد عرقی sweat glands

در پوست ما زائده‌های متفاوتی از جمله فولیکول‌های مو، ماهیچه‌های بازکننده مو و غدد چربی وجود دارند. هر کدام از این ضمایم پوستی اهمیت ویژه و وظیفه خاص خود را بر عهده دارند. از نظر شکل ظاهری نیز این غده‌ها با یکدیگر متفاوتند و ممکن است به شکل لوله‌ای ساده یا ساختارهای پیچ خورده باشند.

یکی دیگر از مهم ترین ضمائم پوستی بدن ما غدد عرقی هستند که خود به انواع گوناگون و دارای توزیع و کارکردهای متفاوت دسته‌بندی می‌شود. بعضی از آنها تغییر ماهیت داده و به جای عرق مواد دیگری تولید می‌کنند. اما بعضی دیگر شامل غدد اکرین و آپوکرین مستقیم با فرآیند تولید عرق در ارتباطند. 

غدد عرق اکرین (Eccrine) 

آنها در بیشتر سطح پوست بدن یافت می‌شوند و مهم‌ترین نقش را در تعریق به عنوان یک راهکار کاهش دمای بدن بر عهده دارند. گرچه آپوکرین نیز ممکن است چنین نقشی داشته باشند اما وظیفه اصلی کاهش دمای بدن با استفاده از تعریق به عهده غدد اکرین است. از این‌رو این غده‌ها در بروز هایپرهیدروزیس (اختلال تعریق بیش از اندازه) نیز نقش دارند.

غدد اکرین اسیدی شفاف با pH 4-6.8 ترشح می‌کنند که تبخیر آن می‌تواند دمای بدن را کاهش دهد. با افزایش دمای بدن، غدد عرقی ترکیبی آبگونه را به سطح پوست آزاد می‌کنند. این که آمیزه‌ای از آب و یون‌ها ونمک‌های محلول در آن است، تمایل به تبخیر دارد. از آنجا که تبخیر فرآیندی گرماگیر است، می‌تواند پوست و بدن شما را با جذب حرارت آن خنک کند. همچنین غدد اکرین در دفع مواد زائد یونی و نیتروژنی نیز نقش دارند. این غده‌ها در پاسخ به محرک‌های احساسی یا دمایی می‌توانند در هر روز چیزی نزدیک به ۵۰۰ تا ۷۵۰ میلی لیتر عرق تولید کنند. 

غدد آپوکرین (Apocrine)

این غده‌ها مستقیم به فولیکول‌های مو باز می‌شوند. یعنی عرق ترشح شده از آنها نخست به فضای نگه‌دارنده موها در ساختار پوست می‌ریزد؛ سپس از طریق مجرای آن و به همراه چربی و مواد دیگر، به سطح پوست می‌رسد. با توجه به این نکته، طبیعی است که غدد آپوکرین در نواحی دارای فولیکول‌های مو همچون پوست سر، زیر بغل و کشاله ران توزیع شده باشند. 

البته در بخش‌های دیگر بدن نیز گونه‌های تغییر شکل داده‌ای از این غده‌های بزرگ و شاخه‌ای وجود دارند. این غده‌های آپوکرین اصلاح‌شده، در سر و صورت شامل غدد سرومینوس (ساختارهای تولیدکننده موم) در ناحیه گوش خارجی و غدد مول (ضایعات کیستیک خوش‌خیم) در حاشیه آزاد پلک‌ها می‌شوند. غده‌های موجود در آرئول (محدوده دایره‌ای و رنگی اطراف نوک پستان) نیز گروه دیگری از غدد آپوکرین اصلاح‌شده به‌شمار می‌روند. اما بازگردیم به مهم‌ترین نکته این مطلب.

عرقی که غده‌های آپوکرین تولید می‌کنند بوی بدی به خود می‌گیرد. به همین دلیل به آنها غدد عرق بدبو (Odoriferous Sweat Glands) نیز گفته می‌شود.

جالب است بدانید در نوزادان و افراد نابالغ، عرق بیشتر از غدد اکرین ترشح می‌شود. به عبارت دقیق‌تر، غدد عرقی آپوکرین در دوران بلوغ و در نتیجه تحریک به وسیله هورمون‌های جنسی آغاز به فعالیت می‌کنند. آنها در زیر بغل و بخش‌هایی از اندام تناسلی فعال‌تر هستند و حجم عرقی که تولید می‌کنند بیشتر است.

عرقی که از این ساختارهای پوستی ترشح می‌شود، ماده‌ای ویسکوز است. یعنی گرانروی یا قوام بالایی دارد و در برابر جاری شدن مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهد. این ترکیب سرشار از کلسترول، پروتئین و استروئیدها، در آغاز بویی ندارد. ولی محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌کند. آنها از این منبع غذایی خوب، تغذیه و عرق را تجزیه می‌کنند. از مواد به‌جا مانده از این فعالیت بویی تولید می‌شود که خوشایند نیست و ما آن را به‌عنوان بوی بد عرق می‌شناسیم.

انواع تعریق و دلایل آن

مهمترین دلیل تعریق ما گرمای بیش از اندازه محیط و افزایش دمای بدن در نتیجه آن است. اما این، تنها دلیل عرق کردن انسان نیست و انواع مختلفی از تعریق وجود دارد که می‌توان آنها را در دسته‌های کلی تعریق حرارتی، احساسی و چشایی تقسیم‌بندی کرد. 

تعریق حرارتی (THERMAL SWEATING) 

رایج‌ترین نوع و نخستین دلیل تعریق است و در تنظیم و حفظ حرارت بدن در نزدیکی دمای میانگین آن (37 درجه سانتی‌گراد بسته به مکان اندازه‌گیری دما) نقش دارد. تعریق حرارتی موثرترین مکانیسم خنک‌کننده بدن به‌شمار می‌رود و برای کاهش دمای بدن ضروری است. این شیوه عرق کردن و روش مبارزه با گرما، در سراسر بدن و در اثر فعالیت غدد اکرین رخ می‌دهد. 

 عرق کردن احساسی (EMOTIONAL SWEATING) 

تعریق عاطفی ربطی به دما ندارد و در پاسخ به محرک‌های احساسی گوناگونی مانند اضطراب و استرس، درد و ترس رخ می‌دهد. این شیوه تعریق به فعالیت غدد آپوکرین ربط دارد، گرچه دانشمندان و زیست شناسان دلیل آن را به‌شکل کامل درک نمی‌کنند. عرق حاصل از این شیوه بیشتر در زیر بغل، کف دست، کف پا و پیشانی شما دیده می‌شود؛ اما می‌تواند در کل بدن نیز ترشح شود. 

عرق چشایی (GUSTATORY SWEATING) این نوع تعریق معمولاً با خوردن یا نوشیدن هرچیز داغ یا تند و در پوست سر، صورت و گردن ایجاد می‌شود. در تعریق چشایی، یا مصرف ماده محرک باعث افزایش متابولیسم و افزایش دمای بدن می‌شود یا ترکیبات عامل تندی غذاها گیرنده‌های شیمیایی خاصی را فعال می‌کنند و باعث تعریق می‌شوند. در افراد مبتلا به دیابت نیز این تعریق می‌تواند به دلیل عوارض بیماری ایجاد شود.

چرا لازم است از عرق کردن زیربغل جلوگیری کنیم؟

با همه این‌ها، فرآیند تعریق بیش از اندازه باعث بروز مشکلات یا بیماری‌های مختلف خفیف و ناراحت‌کننده تا تهدید‌کننده زندگی می‌شوند. عرق بدن ما می‌تواند محیط خوبی برای رشد انواع قارچ‌ها یه بیماری‌زا باشد همچنین بعضی از حشرات خطرناکی چون پشه آنوفل (ناقل بیماری مالاریا) به بوی عرق ما واکنش نشان می‌دهند و جذب آن می‌شوند. 

اما برای بسیاری از ما به‌ویژه در محیط‌های همگانی و اجتماعات انسانی، اختلالات تعریق و بوی بد عرق است که می‌تواند بیش از هر چیزی ناراحت‌کننده باشد. این مشکلات حتی می‌توانند برای بسیاری از ما پیامدهای عاطفی، اجتماعی و حرفه‌ای داشته باشند. 

لکه‌های عرق روی لباس و نیز بوی ناخوشایندی که به دلیل وجود ایزووالریک اسید (Isovaleric acid) درون عرق از آن متصاعد می‌شود، می‌تواند برای اطرافیان ما آزاردهنده باشد. این موضوع به شکل جدی و مستقیم بر کاهش اعتماد به نفس ما اثر دارد. برای همین بسیاری از ما در پی راه‌هایی برای جلوگیری از عرق زیر بغل هستیم؛ چه راه‌های خانگی باشد، چه استفاده از داروها و محصولات ضدتعریق و یا حتی اصلاح سبک زندگی. همه این‌ها کمک‌کننده هستند؛ اما کدام یک موثرتر است؟ در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.

سخن آخر

بدن ما در اثر واکنش‌های حرارتی، احساسی یا چشایی عرق می‌کند. بوی عرق و لکه‌های خیس ناشی از آن روی لباس‌هایمان برای هیچکس خوشایند نیست از این‌رو بهتر است با راهکارهای مختلفی از تعریق بیش از اندازه به‌ویژه در زیر بغل‌ خود جلوگیری کنیم.

غدد عرقی اکرین و آپوکرین عرق‌هایی با ترکیبات متفاوت ترشح می‌کنند. ترکیب عرق به رژیم غذایی، فعالیت عضلانی در طول تعریق و بسیاری از عوامل دیگر بستگی دارد. با این حال عرق تازه بویی ندارد و در اثر تغذیه باکتری‌ها از عرق آپوکرین بوی بدی تولید می‌شود. همچنین آمیزه‌ای از عرق اکرین و آپوکرین پس از مدتی بوی ناخوشایندی ایجاد می‌کند.

برای پرهیز از انتشار چنین بویی، پیشگیری از تعریق گزینه‌ای ساده‌تر، غیرتهاجمی‌‌تر و کم هزینه‌تر به‌شمار می‌رود. البته این کاهش نباید به حدی باشد که بدن دچار مشکل شود. به‌طور کلی استفاده از داروها یا محصولات ضد‌تعریق، تغییر رژیم غذایی، درمان برخی بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط با تعریق و رعایت برخی نکات مربوط به شیوه زندگی می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند.

از میان محصولات بدون نسخه‌ای که می‌توانید برای جلوگیری از بوی عرق زیر بغل از آن استفاده کنید ما به شما دئودورانت آمبرلا را پیشنهاد می‌کنیم. این محصولات بدون مختل کردن فرایند طبیعی تعریق بدن شما را تا ۴۸ ساعت خوشبو نگه می‌دارند.