علت بوی بد عرق در نوجوانان
1404/06/23- بهداشتی
- سبک زندگی
- سلامتی
علت بوی بد عرق در نوجوانان یکی از موضوعاتی است که خیلی وقت‌ها هم نوجوانان و هم والدینشان را نگران می‌کند. شاید برایتان پیش آمده باشد که وقتی در جمع دوستان هستید، ناگهان متوجه شوید بوی ناخوشایندی از بدنتان بلند شده و اطرافیان هم آن را حس کرده‌اند. این اتفاق می‌تواند اعتمادبه‌نفس یک نوجوان را به‌شدت کاهش دهد و حتی باعث شود از جمع فاصله بگیرد. گاهی نوجوان فکر می‌کند این مشکل فقط مخصوص اوست، در حالی که واقعیت این است که بسیاری از هم‌سن‌وسال‌هایش با همین مسئله دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
در این مقاله قرار است باهم بررسی کنیم چرا در دوران بلوغ بوی عرق بیشتر و تندتر می‌شود، نقش تغذیه و کمبود ویتامین‌ها در این موضوع چیست، چه علائمی نشان می‌دهد تعریق ناشی از بلوغ شروع شده، تا چه زمانی ادامه دارد، و مهم‌تر از همه اینکه چه روش‌هایی برای کنترل و کاهش این بو وجود دارد. اگر شما یا فرزندتان با چنین مشکلی مواجه هستید، این متن می‌تواند راهنمایی کامل برایتان باشد.
وقتی صحبت از تغییرات دوران بلوغ می‌شود، اغلب به قد کشیدن، تغییر صدا یا رویش موهای زائد فکر می‌کنیم. اما کمتر کسی به این موضوع توجه می‌کند که غدد عرق هم در همین دوران دچار تغییرات بزرگی می‌شوند. این تغییرات نتیجه مستقیم ترشح هورمون‌های جنسی مثل تستوسترون و استروژن هستند که فعالیت غدد آپوکرین را افزایش می‌دهند.
این غدد در نقاط خاصی مثل زیر بغل، کشاله ران و اطراف اندام تناسلی فعال‌تر می‌شوند. برخلاف غدد اکرین که بیشتر آب و نمک ترشح می‌کنند و بوی خاصی ندارند، عرق آپوکرین ترکیبات چربی و پروتئینی دارد. همین ترکیبات وقتی با باکتری‌های سطح پوست ترکیب می‌شوند، بوی تندی تولید می‌کنند.
بدن در سنین نوجوانی با سرعت بالایی در حال تغییر است. قلب، استخوان‌ها، عضلات و حتی پوست در حال رشد و تغییر هستند. همین تغییرات انرژی زیادی مصرف می‌کند و متابولیسم بدن را بالا می‌برد. افزایش متابولیسم مساوی است با افزایش دمای بدن و به‌دنبال آن افزایش تعریق.
از طرفی نوجوانان معمولاً فعالیت بدنی بیشتری دارند؛ مدرسه، ورزش، بازی و تحرک دائمی باعث می‌شود بدنشان بیشتر عرق کند. به همین دلیل، حتی اگر قبل از بلوغ مشکل بوی بدن نداشته باشند، در این دوران به‌طور ناگهانی با این مسئله مواجه می‌شوند.
هورمون‌ها نقش رهبر ارکستر را در بدن بازی می‌کنند. زمانی که سطح هورمون‌ها تغییر می‌کند، تقریباً همه سیستم‌های بدن تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند. در نوجوانی، سطح هورمون‌های جنسی افزایش پیدا می‌کند و همین موضوع باعث تحریک غدد عرق آپوکرین می‌شود.
این غدد نه‌تنها فعال‌تر می‌شوند، بلکه حجم بیشتری از عرق با ترکیبات متفاوت ترشح می‌کنند. بنابراین بوی بدن نوجوان با دوران کودکی کاملاً فرق می‌کند و شدت بیشتری پیدا می‌کند.
پوست هر انسانی خانه میلیون‌ها باکتری است. بیشتر این باکتری‌ها بی‌ضرر هستند و حتی به تعادل سلامت پوست کمک می‌کنند. اما زمانی که عرق آپوکرین روی سطح پوست قرار می‌گیرد، این باکتری‌ها شروع به تجزیه ترکیبات آن می‌کنند. نتیجه این تجزیه، تولید اسیدهای چرب و آمونیاک است که بوی تندی دارند.
به همین دلیل است که اگر نوجوانی بهداشت فردی را رعایت نکند، بوی بدنش خیلی زودتر و شدیدتر ظاهر می‌شود.
همیشه همه‌چیز به هورمون‌ها مربوط نمی‌شود. تغذیه نقش بسیار مهمی در میزان و بوی تعریق دارد. بدن برای عملکرد صحیح غدد عرق و متابولیسم مواد غذایی، نیازمند ویتامین‌ها و مواد معدنی خاصی است. کمبود آن‌ها می‌تواند باعث تغییر ترکیب عرق و افزایش بوی بدن شود.
ویتامین D بیشتر به‌عنوان ویتامین استخوان‌ها شناخته می‌شود، اما نقش آن در سیستم ایمنی و عملکرد غدد عرق نیز بسیار مهم است. کمبود این ویتامین می‌تواند باعث تعریق بیش‌ازحد، به‌ویژه در ناحیه سر و صورت شود. نوجوانانی که کمتر در معرض نور خورشید هستند یا رژیم غذایی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض این کمبود قرار دارند.
ویتامین‌های گروه B به‌خصوص B2 (ریبوفلاوین) و B6 (پیریدوکسین) نقش کلیدی در متابولیسم پروتئین‌ها دارند. وقتی بدن نتواند پروتئین‌ها را به‌خوبی تجزیه کند، ترکیباتی در عرق ظاهر می‌شوند که بوی تند و ناخوشایندی دارند.
روی (Zinc) برای سلامت پوست و کاهش فعالیت باکتری‌های مضر ضروری است. کمبود آن می‌تواند زمینه را برای بوی بد فراهم کند. منیزیم هم به تعادل سطح pH بدن کمک می‌کند. پایین بودن سطح منیزیم گاهی منجر به بوی تند عرق می‌شود.
برای اطلاعات بیشتر، پیشنهاد می‌کنیم مقاله ارتباط تعریق و ویتامین را بخوانید.
خیلی از نوجوانان نمی‌دانند بوی بدنشان به بلوغ ارتباط دارد و فکر می‌کنند مشکلی خاص یا بیماری دارند. آگاهی از علائم می‌تواند خیالشان را راحت کند.
پیش از بلوغ، عرق کودکان تقریباً بدون بو است. اما پس از شروع بلوغ، اولین تغییری که مشاهده می‌شود بوی خاص و تند عرق است.
اضطراب و استرس می‌توانند باعث ترشح بیشتر هورمون آدرنالین شوند. این هورمون فعالیت غدد عرق را افزایش می‌دهد. به همین دلیل بسیاری از نوجوانان هنگام امتحان یا سخنرانی عرق شدیدی را تجربه می‌کنند.
گاهی بدون ورزش یا گرما، بدن شروع به عرق کردن می‌کند. این موضوع به دلیل تغییرات هورمونی است و در بیشتر موارد طبیعی محسوب می‌شود.
فعالیت غدد عرق در برخی نقاط بیشتر است. به همین دلیل نوجوانان معمولاً از بوی زیر بغل یا عرق دست و پا شکایت دارند.
بوی بدن ناشی از بلوغ دائمی نیست و معمولاً پس از پایان تغییرات هورمونی کاهش پیدا می‌کند.
بیشتر نوجوانان در اواخر دبیرستان یا اوایل جوانی متوجه می‌شوند شدت تعریقشان کمتر شده است. این تغییر به دلیل رسیدن بدن به تعادل هورمونی رخ می‌دهد، هرچند عوامل فردی مثل ژنتیک، جنسیت و سبک زندگی می‌توانند زمان آن را کمی عقب یا جلو بیندازند.
در بیشتر افراد بوی بدن در بزرگسالی کاهش می‌یابد، اما عواملی مثل تغذیه نامناسب، استرس یا برخی بیماری‌ها می‌توانند همچنان آن را تشدید کنند. رعایت بهداشت و انتخاب سبک زندگی سالم همچنان کلید اصلی کنترل بوی بدن است.
کنترل بوی بد عرق در دوران نوجوانی نیازمند ترکیبی از تغییرات سبک زندگی، رعایت بهداشت و استفاده از محصولات تخصصی است. گاهی تنها یک راهکار کافی نیست و باید چند روش در کنار هم به کار گرفته شوند تا نتیجه‌ی بهتری حاصل شود. در ادامه چهار راهکار اصلی را بررسی می‌کنیم:
اسپری‌ها و رول‌های ضدعرق یکی از رایج‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای کاهش بوی بدن هستند. این محصولات حاوی ترکیباتی مانند آلومینیوم کلراید هستند که مجاری عرق را به‌طور موقت مسدود می‌کنند و مانع از ترشح بیش‌ازحد عرق می‌شوند.
البته باید توجه داشت که دئودورانت با ضدعرق تفاوت دارد؛ دئودورانت تنها بوی ناخوشایند را می‌پوشاند، اما ضدعرق مقدار تعریق را کاهش می‌دهد. بهتر است نوجوانان در ساعات شب از ضدعرق استفاده کنند تا مواد فعال فرصت بیشتری برای اثرگذاری داشته باشند.
یکی از مشکلاتی که نوجوانان در مدرسه یا فعالیت‌های ورزشی تجربه می‌کنند، ماندن طولانی‌مدت با لباس خیس از عرق است. این رطوبت محیطی عالی برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کند و بوی ناخوشایند را تشدید می‌کند.
همراه داشتن یک تی‌شرت یا پیراهن اضافه و تعویض آن در مواقع لازم، می‌تواند از شدت بوی بدن کم کند و احساس راحتی بیشتری به نوجوان بدهد. حتی تعویض جوراب و کفش در طول روز هم می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
بعضی از نوجوانان یا والدینشان ترجیح می‌دهند قبل از استفاده از محصولات شیمیایی، روش‌های طبیعی را امتحان کنند.
اگر با وجود رعایت بهداشت، تغییر رژیم غذایی و استفاده از ضدعرق‌ها همچنان تعریق شدید و بوی آزاردهنده وجود داشت، حتماً باید به پزشک مراجعه کرد. پزشک می‌تواند گزینه‌های پیشرفته‌تری مثل:
در موارد شدید، پزشک می‌تواند داروهای خاص یا حتی تزریق بوتاکس را پیشنهاد دهد.
گاهی اوقات شدت تعریق در نوجوانان به‌حدی زیاد است که نمی‌توان آن را تنها به تغییرات هورمونی دوران بلوغ نسبت داد. در چنین شرایطی احتمال ابتلا به اختلالی به نام هایپرهیدروزیس (Hyperhidrosis) مطرح می‌شود. این وضعیت نه‌تنها باعث خجالت نوجوان در جمع می‌شود، بلکه می‌تواند زندگی روزمره او را هم تحت‌تأثیر قرار دهد؛ مثلا هنگام نوشتن، کف دست‌ها آن‌قدر عرق می‌کنند که کاغذ خیس می‌شود یا در مدرسه مجبور است بارها لباس خود را عوض کند.
هایپرهیدروزیس یا تعریق بیش‌ازحد یک اختلال است که در آن بدن بیش از نیاز طبیعی برای خنک‌سازی، عرق تولید می‌کند. این تعریق معمولاً در نواحی خاصی مانند زیر بغل، کف دست، کف پا یا صورت دیده می‌شود.
این تعریق شدید می‌تواند به‌صورت موضعی (مثلاً فقط کف دست، کف پا یا زیر بغل) یا به‌صورت عمومی در کل بدن دیده شود.
علائم اصلی آن شامل:
این علائم معمولاً از کودکی یا اوایل نوجوانی شروع می‌شوند و بدون درمان ممکن است سال‌ها ادامه پیدا کنند.
در بعضی از نوجوانان، شدت هایپرهیدروزیس با پایان یافتن تغییرات هورمونی کاهش پیدا می‌کند، اما در بیشتر موارد این مشکل به‌طور کامل برطرف نمی‌شود. در واقع، هایپرهیدروزیس یک اختلال مستقل است و همیشه ارتباط مستقیم با بلوغ ندارد. به همین دلیل نوجوانانی که دچار این مشکل هستند، باید برای بررسی دقیق‌تر به پزشک متخصص پوست یا غدد مراجعه کنند.
پزشک بسته به شدت بیماری می‌تواند درمان‌های مختلفی مثل:
را پیشنهاد دهد. بنابراین، اگر نوجوانی تعریق بسیار شدید و غیرعادی دارد، نباید منتظر بماند تا خودش به مرور زمان برطرف شود؛ بلکه باید تحت نظر پزشک راهکار مناسبی دریافت کند.
پیشگیری همیشه ساده‌تر و مؤثرتر از درمان است. اگر نوجوان از همان ابتدای دوران بلوغ یاد بگیرد چگونه بدن خود را تمیز نگه دارد و سبک زندگی سالمی داشته باشد، مشکل بوی بدن تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند. در ادامه به مهم‌ترین روش‌های پیشگیری اشاره می‌کنیم:
یکی از اصلی‌ترین راه‌ها برای کنترل بوی بدن، استحمام منظم است. وقتی نوجوان هر روز یا حداقل یک روز در میان دوش بگیرد، عرق و باکتری‌هایی که روی سطح پوست تجمع می‌کنند از بین می‌روند. نکته مهم این است که بعد از حمام، بدن باید کاملاً خشک شود؛ زیرا رطوبت محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کند. استفاده از صابون‌های آنتی‌باکتریال ملایم یا ژل شست‌وشوی بدن می‌تواند در کاهش بوی ناخوشایند مؤثر باشد. همچنین تغییر مکرر لباس زیر و جوراب هم بهداشت بدن را تکمیل می‌کند.
جنس لباس نقش مهمی در تعریق و بوی بدن دارد. لباس‌های مصنوعی مانند پلی‌استر یا نایلون مانع از تنفس پوست می‌شوند و رطوبت را در خود نگه می‌دارند. این شرایط باعث تکثیر سریع‌تر باکتری‌ها و ایجاد بوی تندتر می‌شود. در مقابل، لباس‌های نخی و گشاد امکان عبور جریان هوا را فراهم می‌کنند و رطوبت عرق سریع‌تر خشک می‌شود. نوجوانانی که بیشتر ورزش می‌کنند، بهتر است در طول روز لباس اضافه همراه داشته باشند و در صورت نیاز آن را تعویض کنند.
تغذیه یکی از عوامل پنهانی اما بسیار تأثیرگذار بر بوی بدن است. غذاهای پرادویه مثل سیر، پیاز، زنجبیل و فلفل می‌توانند ترکیباتی وارد جریان خون کنند که بعد از مدتی از طریق عرق دفع می‌شوند. همین موضوع بوی عرق را تندتر و ناخوشایندتر می‌کند. همچنین فست‌فودها و غذاهای چرب باعث افزایش متابولیسم بدن و تولید بیشتر عرق می‌شوند. جایگزین کردن میوه‌ها، سبزیجات تازه و غذاهای خانگی سالم می‌تواند هم سلامت بدن را تضمین کند و هم بوی بدن را کنترل نماید.
کم‌آبی بدن باعث می‌شود عرق غلیظ‌تر و بدبوتر شود. وقتی نوجوان در طول روز به‌اندازه کافی آب بنوشد، ترکیبات موجود در عرق رقیق‌تر می‌شوند و بوی کمتری ایجاد می‌کنند. نوشیدن حداقل ۶ تا ۸ لیوان آب در روز برای بیشتر نوجوانان مناسب است، البته بسته به فعالیت بدنی و شرایط آب‌وهوایی می‌تواند بیشتر هم باشد. آب علاوه بر کنترل بوی بدن، به شادابی پوست و انرژی بیشتر نیز کمک می‌کند.
جمع‌بندی
بوی بد عرق در نوجوانان مسئله‌ای طبیعی و رایج است که بیشتر به دلیل تغییرات هورمونی دوران بلوغ به وجود می‌آید. بااین‌حال کمبود ویتامین‌ها، نوع تغذیه و سبک زندگی هم در شدت آن نقش دارند. خوشبختانه با رعایت بهداشت فردی، مصرف مواد غذایی سالم، استفاده از محصولات ضدعرق و مشورت با پزشک می‌توان این مشکل را مدیریت کرد. مهم‌تر از همه اینکه نوجوان باید بداند این موضوع نشانه بیماری نیست و با گذر زمان قابل‌کنترل خواهد بود. دانستن همین نکته می‌تواند آرامش و اعتمادبه‌نفس بیشتری برای او به همراه داشته باشد.
| تهران شرق | مهران یاوری | 9123201106 |
| تهران غرب | مهران یاوری | 9123201106 |