یکی از مکانیزم‌های دفاعی بدن ما در برابر حرارت زیاد تعریق است. این فرایند در پاسخ به محرک‌های گوناگونی رخ می‌دهد و در هر کدام، کارکرد و فواید خود را دارد. عرق از غده‌های ویژه موجود در پوست ترشح می‌شود و می‌تواند بدن ما را خنک کند؛ از این‌رو فرآیندی مفید است. همچنین ساختارهای تولید عرق نیز برای پوست ما سودمندند. این غده‌ها در ترمیم بازسازی پوست آسیب‌دیده نقش دارند. به بیان روشن‌تر و به‌عنوان مثال، بازسازی پوست در سوختگی‌های درجه دو، از طریق برخی زائده‌های پوستی از جمله غدد عرق رخ می‌دهد. در این مقاله قصد داریم راهکارهایی ساده و عملی را برای جلوگیری از عرق زیربغل، انواع عرق و دلایل آن را بررسی کنیم.

راه‌های کاهش تعریق

راه‌های گوناگونی برای کاهش شدت تعریق وجود دارد که در اینجا آنها را به دو دسته کلی راه‌های پزشکی و غیرپزشکی تقسیم می‌کنیم.

روش‌های پزشکی جلوگیری از تعریق

وقتی تعریق بیش از حد به مرحله‌ی اختلال می‌رسد، یعنی بدن بدون نیاز واقعی به تنظیم دما، عرق زیادی تولید می‌کند، ممکن است با مشکل هایپرهیدروز (Hyperhidrosis) مواجه باشیم. در این حالت، مداخلات پزشکی ضروری می‌شوند. تشخیص دقیق علت تعریق بیش‌ازحد، مانند زمینه‌ی ژنتیکی، اختلالات تیروئید یا مشکلات عصبی، در انتخاب روش درمانی مناسب اهمیت دارد. برخی از رایج‌ترین روش‌های پزشکی شامل موارد زیر است:

تزریق بوتاکس (Botox)

تزریق بوتاکس یکی از روش‌های شناخته‌شده و بسیار مؤثر برای توقف تعریق در ناحیه‌ی زیر بغل است. بوتاکس با مسدودکردن موقتی سیگنال‌های عصبی‌ای که باعث فعالیت غدد عرق می‌شوند، مانع از تعریق می‌شود. اثر آن معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ماه باقی می‌ماند و پس از آن نیاز به تمدید دارد. این روش تأییدیه‌ی FDA برای درمان تعریق زیر بغل را نیز دارد.

مزایا:

• اثربخشی بالا
• بدون نیاز به جراحی
• بازگشت سریع به زندگی روزمره

معایب:

• هزینه‌ی نسبتاً بالا
• نیاز به تکرار دوره‌ای

درمان با لیزر یا فرکانس رادیویی

در این روش‌ها با استفاده از لیزر یا امواج رادیویی، غدد عرق زیر بغل به‌صورت دائم تخریب می‌شوند. این روش‌ها معمولاً در یک یا دو جلسه انجام می‌شوند و اثر دائمی دارند.

مزایا:

• نتایج طولانی‌مدت یا دائمی
• غیرتهاجمی

معایب:

• درد و ورم موقتی
• گران‌تر از تزریق بوتاکس

جراحی (برداشتن غدد عرق یا قطع عصب سمپاتیک)

در موارد شدید، جراحی برای برداشتن غدد عرق یا قطع عصب سمپاتیکی که به ناحیه‌ی زیربغل فرمان تعریق می‌دهد انجام می‌شود. این روش‌ها معمولاً گزینه‌ی آخر و برای موارد بسیار حاد هستند. قطع عصب سمپاتیک بیشتر در مواردی به‌کار می‌رود که تعریق دست یا صورت نیز شدید باشد.

مزایا:

• اثر دائمی

معایب:

• ریسک بالا
• عوارض جانبی مانند تعریق جبرانی در سایر نواحی بدن

وبسایت آمبرلا به شما راهکارهای غیر پرشکی نیز معرفی خواهد کرد که انجام انها در بسیاری از موارد بسیار آسان‌تر است.

روش‌های غیرپزشکی جلوگیری از تعریق

اگر مشکل شما در حد روزمره است یا نمی‌خواهید وارد فرایندهای پزشکی شوید، روش‌های غیرپزشکی متعددی وجود دارد که می‌توانند مؤثر باشند:

استفاده از ضدتعریق  (Antiperspirant)

ضدتعریق‌ها با استفاده از ترکیباتی مانند آلومینیوم کلراید، غدد عرق را مسدود می‌کنند. برخلاف دئودورانت‌ها که فقط بوی بد را کنترل می‌کنند، این محصولات تعریق را واقعاً کاهش می‌دهند. برخی از ضدتعریق‌ها مخصوص تعریق شدید هستند و باید شب‌ها استفاده شوند. پیشنهاد می‌کنیم بعد از استحمام از دئودورانت زنانه آمبرلا یا دئودورانت مردانه آمبرلا استفاده نمایید. 

انتخاب لباس مناسب

پوشیدن لباس‌های نخی، گشاد و با رنگ روشن به تهویه‌ی مناسب و کاهش دمای بدن کمک می‌کند و باعث می‌شود کمتر عرق کنید. همچنین می‌توانید از لباس‌های مخصوص با خاصیت جذب عرق استفاده کنید که مانع نفوذ رطوبت به سطح لباس می‌شوند.

رعایت بهداشت فردی

شستن روزانه‌ی زیر بغل، استفاده از صابون‌های ضدباکتری و خشک نگه‌داشتن این ناحیه در طول روز، از رشد باکتری‌هایی که باعث بوی بد عرق می‌شوند جلوگیری می‌کند.

اصلاح موهای زیر بغل

موهای زائد زیر بغل می‌توانند رطوبت را نگه‌دارند و محیطی برای رشد باکتری‌ها فراهم کنند. اصلاح این ناحیه می‌تواند به کاهش بو و احساس ناخوشایند ناشی از تعریق کمک کند.

تغذیه مناسب و کاهش مصرف محرک‌ها

برخی غذاها مانند سیر، پیاز، فلفل، کافئین و غذاهای تند می‌توانند باعث افزایش تعریق و بدبو شدن آن شوند. همچنین مصرف زیاد قند و غذاهای چرب نیز این اثر را تشدید می‌کند. یک رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند تعریق را تا حدی کنترل کند.

بررسی غدد عرقی مختلف

غدد عرقی تقریباً در سراسر بدن پراکنده شده‌اند و بسیاری از آنها در کف پا، صورت، زیر بغل یا قسمت‌های دیگری از بدن وجود دارند. تنها بخش‌هایی که می‌توان آنها را جز نواحی استثنا و بدون هیچگونه غده عرقی به‌شمار آورد، عبارتند از مرز قرمز لب، مجرای گوش خارجی، بستر ناخن‌ها و بعضی از نواحی آلت تناسلی. از سوی دیگر، جالب است بدانید در بعضی از بخش‌های بدن، تنها زائده‌های پوستی همین غدد عرقی هستند. از جمله این موارد می‌توان به پوست ضخیم پوشاننده کف دست و پا اشاره کرد. اما این غده‌ها دقیقاً چی هستند؟ و چه کاری انجام می‌دهند؟

غدد عرقی مختلف عبارتند از:

• غدد عرقی sweat glands
• غدد عرق اکرین (Eccrine) 
• غدد آپوکرین (Apocrine)

غدد عرقی sweat glands

در پوست ما زائده‌های متفاوتی از جمله فولیکول‌های مو، ماهیچه‌های بازکننده مو و غدد چربی وجود دارند. هر کدام از این ضمایم پوستی اهمیت ویژه و وظیفه خاص خود را بر عهده دارند. از نظر شکل ظاهری نیز این غده‌ها با یکدیگر متفاوتند و ممکن است به شکل لوله‌ای ساده یا ساختارهای پیچ خورده باشند.

یکی دیگر از مهم ترین ضمائم پوستی بدن ما غدد عرقی هستند که خود به انواع گوناگون و دارای توزیع و کارکردهای متفاوت دسته‌بندی می‌شود. بعضی از آنها تغییر ماهیت داده و به جای عرق مواد دیگری تولید می‌کنند. اما بعضی دیگر شامل غدد اکرین و آپوکرین مستقیم با فرآیند تولید عرق در ارتباطند. 

غدد عرق اکرین (Eccrine) 

آنها در بیشتر سطح پوست بدن یافت می‌شوند و مهم‌ترین نقش را در تعریق به عنوان یک راهکار کاهش دمای بدن بر عهده دارند. گرچه آپوکرین نیز ممکن است چنین نقشی داشته باشند اما وظیفه اصلی کاهش دمای بدن با استفاده از تعریق به عهده غدد اکرین است. از این‌رو این غده‌ها در بروز هایپرهیدروزیس (اختلال تعریق بیش از اندازه) نیز نقش دارند.

غدد اکرین اسیدی شفاف با pH 4-6.8 ترشح می‌کنند که تبخیر آن می‌تواند دمای بدن را کاهش دهد. با افزایش دمای بدن، غدد عرقی ترکیبی آبگونه را به سطح پوست آزاد می‌کنند. این که آمیزه‌ای از آب و یون‌ها ونمک‌های محلول در آن است، تمایل به تبخیر دارد. از آنجا که تبخیر فرآیندی گرماگیر است، می‌تواند پوست و بدن شما را با جذب حرارت آن خنک کند. همچنین غدد اکرین در دفع مواد زائد یونی و نیتروژنی نیز نقش دارند. این غده‌ها در پاسخ به محرک‌های احساسی یا دمایی می‌توانند در هر روز چیزی نزدیک به ۵۰۰ تا ۷۵۰ میلی لیتر عرق تولید کنند. 

غدد آپوکرین (Apocrine)

این غده‌ها مستقیم به فولیکول‌های مو باز می‌شوند. یعنی عرق ترشح شده از آنها نخست به فضای نگه‌دارنده موها در ساختار پوست می‌ریزد؛ سپس از طریق مجرای آن و به همراه چربی و مواد دیگر، به سطح پوست می‌رسد. با توجه به این نکته، طبیعی است که غدد آپوکرین در نواحی دارای فولیکول‌های مو همچون پوست سر، زیر بغل و کشاله ران توزیع شده باشند. 

البته در بخش‌های دیگر بدن نیز گونه‌های تغییر شکل داده‌ای از این غده‌های بزرگ و شاخه‌ای وجود دارند. این غده‌های آپوکرین اصلاح‌شده، در سر و صورت شامل غدد سرومینوس (ساختارهای تولیدکننده موم) در ناحیه گوش خارجی و غدد مول (ضایعات کیستیک خوش‌خیم) در حاشیه آزاد پلک‌ها می‌شوند. غده‌های موجود در آرئول (محدوده دایره‌ای و رنگی اطراف نوک پستان) نیز گروه دیگری از غدد آپوکرین اصلاح‌شده به‌شمار می‌روند. اما بازگردیم به مهم‌ترین نکته این مطلب.

عرقی که غده‌های آپوکرین تولید می‌کنند بوی بدی به خود می‌گیرد. به همین دلیل به آنها غدد عرق بدبو (Odoriferous Sweat Glands) نیز گفته می‌شود.

جالب است بدانید در نوزادان و افراد نابالغ، عرق بیشتر از غدد اکرین ترشح می‌شود. به عبارت دقیق‌تر، غدد عرقی آپوکرین در دوران بلوغ و در نتیجه تحریک به وسیله هورمون‌های جنسی آغاز به فعالیت می‌کنند. آنها در زیر بغل و بخش‌هایی از اندام تناسلی فعال‌تر هستند و حجم عرقی که تولید می‌کنند بیشتر است.

عرقی که از این ساختارهای پوستی ترشح می‌شود، ماده‌ای ویسکوز است. یعنی گرانروی یا قوام بالایی دارد و در برابر جاری شدن مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهد. این ترکیب سرشار از کلسترول، پروتئین و استروئیدها، در آغاز بویی ندارد. ولی محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌کند. آنها از این منبع غذایی خوب، تغذیه و عرق را تجزیه می‌کنند. از مواد به‌جا مانده از این فعالیت بویی تولید می‌شود که خوشایند نیست و ما آن را به‌عنوان بوی بد عرق می‌شناسیم.

انواع تعریق و دلایل آن

مهمترین دلیل تعریق ما گرمای بیش از اندازه محیط و افزایش دمای بدن در نتیجه آن است. اما این، تنها دلیل عرق کردن انسان نیست و انواع مختلفی از تعریق وجود دارد که می‌توان آنها را در دسته‌های کلی تعریق حرارتی، احساسی و چشایی تقسیم‌بندی کرد. 

تعریق حرارتی (THERMAL SWEATING) 

رایج‌ترین نوع و نخستین دلیل تعریق است و در تنظیم و حفظ حرارت بدن در نزدیکی دمای میانگین آن (37 درجه سانتی‌گراد بسته به مکان اندازه‌گیری دما) نقش دارد. تعریق حرارتی موثرترین مکانیسم خنک‌کننده بدن به‌شمار می‌رود و برای کاهش دمای بدن ضروری است. این شیوه عرق کردن و روش مبارزه با گرما، در سراسر بدن و در اثر فعالیت غدد اکرین رخ می‌دهد. 

 عرق کردن احساسی (EMOTIONAL SWEATING) 

تعریق عاطفی ربطی به دما ندارد و در پاسخ به محرک‌های احساسی گوناگونی مانند اضطراب و استرس، درد و ترس رخ می‌دهد. این شیوه تعریق به فعالیت غدد آپوکرین ربط دارد، گرچه دانشمندان و زیست شناسان دلیل آن را به‌شکل کامل درک نمی‌کنند. عرق حاصل از این شیوه بیشتر در زیر بغل، کف دست، کف پا و پیشانی شما دیده می‌شود؛ اما می‌تواند در کل بدن نیز ترشح شود. 

عرق چشایی (GUSTATORY SWEATING) این نوع تعریق معمولاً با خوردن یا نوشیدن هرچیز داغ یا تند و در پوست سر، صورت و گردن ایجاد می‌شود. در تعریق چشایی، یا مصرف ماده محرک باعث افزایش متابولیسم و افزایش دمای بدن می‌شود یا ترکیبات عامل تندی غذاها گیرنده‌های شیمیایی خاصی را فعال می‌کنند و باعث تعریق می‌شوند. در افراد مبتلا به دیابت نیز این تعریق می‌تواند به دلیل عوارض بیماری ایجاد شود.

توصیه‌هایی برای کاهش تعریق

اگرچه نمی‌توان تعریق را به‌طور کامل متوقف کرد، اما با رعایت برخی نکات ساده، می‌توان آن را مدیریت و از بوی بد آن جلوگیری کرد:

انتخاب درست بین دئودورانت و ضدتعریق

بسیاری از افراد تفاوت بین دئودورانت و ضدتعریق را نمی‌دانند. دئودورانت‌ها فقط برای کاهش بوی بدن طراحی شده‌اند و اثری بر میزان عرق ندارند، اما ضدتعریق‌ها(Antiperspirant)  با استفاده از ترکیبات خاص، ترشح عرق را کاهش می‌دهند. اگر هدفتان فقط کاهش بوست، دئودورانت کافی‌ست، اما اگر می‌خواهید عرق را کم کنید، باید از ضدتعریق استفاده کنید؛ یا محصولاتی که ترکیبی از هر دو هستند. با این حال به‌خاطر داشته باشید که استفاده از محصولات دارای آلومینیوم شاید تعریق را کم کنند، اما می‌توانند در بلندمدت آسیب‌زا باشند و بهتر است از دئودورانت‌های فاقد آلومینیوم و پارابن استفاده کنید.

استفاده‌ی صحیح از ضدتعریق

برای اثربخشی بهتر ضدتعریق‌ها، بهتر است آن‌ها را شب‌ها قبل از خواب روی پوست تمیز و خشک استفاده کنید. در این حالت، غدد عرق کمتر فعال‌اند و فرصت جذب ترکیبات فراهم می‌شود. صبح‌ها می‌توانید دئودورانت را برای ایجاد بوی خوش اضافه کنید.

استفاده از پدهای ضدعرق

پدهای مخصوصی وجود دارند که داخل لباس قرار می‌گیرند و از نفوذ رطوبت به سطح پارچه جلوگیری می‌کنند. این روش برای کسانی که در موقعیت‌های اجتماعی حساس قرار دارند بسیار کاربردی است.

کاهش استرس و تمرینات آرام‌سازی

استرس یکی از مهم‌ترین عوامل تعریق در بسیاری از افراد است. تمریناتی مانند مدیتیشن، یوگا، تنفس عمیق و برنامه‌های منظم خواب می‌توانند به کاهش تعریق ناشی از اضطراب کمک کنند. بسیاری از افراد دچار تعریق عصبی می‌شوند، یعنی در موقعیت‌هایی مانند سخنرانی، مصاحبه یا قرار ملاقات، بدون فعالیت بدنی، زیر بغلشان خیس می‌شود. برای کنترل این نوع تعریق، یادگیری مهارت‌های ذهن‌آگاهی و شرکت در فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند موسیقی‌درمانی، پیاده‌روی در طبیعت یا نوشتن روزانه نیز بسیار مؤثر است. حتی ۱۰ دقیقه مدیتیشن روزانه می‌تواند تأثیر چشمگیری بر کاهش واکنش‌های فیزیولوژیک بدن نسبت به استرس داشته باشد.

مصرف مکمل‌های طبیعی (با احتیاط)

برخی افراد از مکمل‌هایی مانند کلروفیل مایع یا عصاره مریم‌گلی استفاده می‌کنند که گفته می‌شود به کاهش تعریق کمک می‌کنند. هرچند شواهد علمی قوی برای این موارد وجود ندارد، اما بعضی از کاربران گزارش داده‌اند که مفید واقع شده‌اند. با این حال، پیش از استفاده حتما با پزشک مشورت کنید.

چرا لازم است از عرق کردن زیربغل جلوگیری کنیم؟

با همه این‌ها، فرآیند تعریق بیش از اندازه باعث بروز مشکلات یا بیماری‌های مختلف خفیف و ناراحت‌کننده تا تهدید‌کننده زندگی می‌شوند. عرق بدن ما می‌تواند محیط خوبی برای رشد انواع قارچ‌ها یه بیماری‌زا باشد همچنین بعضی از حشرات خطرناکی چون پشه آنوفل (ناقل بیماری مالاریا) به بوی عرق ما واکنش نشان می‌دهند و جذب آن می‌شوند. 

اما برای بسیاری از ما به‌ویژه در محیط‌های همگانی و اجتماعات انسانی، اختلالات تعریق و بوی بد عرق است که می‌تواند بیش از هر چیزی ناراحت‌کننده باشد. این مشکلات حتی می‌توانند برای بسیاری از ما پیامدهای عاطفی، اجتماعی و حرفه‌ای داشته باشند. 

لکه‌های عرق روی لباس و نیز بوی ناخوشایندی که به دلیل وجود ایزووالریک اسید (Isovaleric acid) درون عرق از آن متصاعد می‌شود، می‌تواند برای اطرافیان ما آزاردهنده باشد. این موضوع به شکل جدی و مستقیم بر کاهش اعتماد به نفس ما اثر دارد. برای همین بسیاری از ما در پی راه‌هایی برای جلوگیری از عرق زیر بغل هستیم؛ چه راه‌های خانگی باشد، چه استفاده از داروها و محصولات ضدتعریق و یا حتی اصلاح سبک زندگی. همه این‌ها کمک‌کننده هستند؛ اما کدام یک موثرتر است؟ در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.

سخن آخر

بدن ما در اثر واکنش‌های حرارتی، احساسی یا چشایی عرق می‌کند. بوی عرق و لکه‌های خیس ناشی از آن روی لباس‌هایمان برای هیچکس خوشایند نیست از این‌رو بهتر است با راهکارهای مختلفی از تعریق بیش از اندازه به‌ویژه در زیر بغل‌ خود جلوگیری کنیم.

غدد عرقی اکرین و آپوکرین عرق‌هایی با ترکیبات متفاوت ترشح می‌کنند. ترکیب عرق به رژیم غذایی، فعالیت عضلانی در طول تعریق و بسیاری از عوامل دیگر بستگی دارد. با این حال عرق تازه بویی ندارد و در اثر تغذیه باکتری‌ها از عرق آپوکرین بوی بدی تولید می‌شود. همچنین آمیزه‌ای از عرق اکرین و آپوکرین پس از مدتی بوی ناخوشایندی ایجاد می‌کند.

برای پرهیز از انتشار چنین بویی، پیشگیری از تعریق گزینه‌ای ساده‌تر، غیرتهاجمی‌‌تر و کم هزینه‌تر به‌شمار می‌رود. البته این کاهش نباید به حدی باشد که بدن دچار مشکل شود. به‌طور کلی استفاده از داروها یا محصولات ضد‌تعریق، تغییر رژیم غذایی، درمان برخی بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط با تعریق و رعایت برخی نکات مربوط به شیوه زندگی می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند.

از میان محصولات بدون نسخه‌ای که می‌توانید برای جلوگیری از بوی عرق زیر بغل از آن استفاده کنید ما به شما دئودورانت آمبرلا را پیشنهاد می‌کنیم. این محصولات بدون مختل کردن فرایند طبیعی تعریق بدن شما را تا ۴۸ ساعت خوشبو نگه می‌دارند.