بسیاری از مردم به‌طور کلی محصولات مراقبت از پوستی را که برای کاهش عرق یا بوی آن می‌خرند به نام مام می‌شناسند. بنابراین جای تعجب نیست اگر بسیاری از آنها، ندانند گروهی از این محصولات ضدتعریق هستند و گروهی دیگر در دسته دئودورانت‌‌‌‌ها جای می‌گیرند. به همین دلیل نیز، بسیاری از افراد اصلا نمی‌دانند که ترکیبات و شیوه اثر این کالاها چگونه است. البته تنوع محصول و همچنین ارائه بیشتر این کالا‌‌‌‌ها در قالب محصولی یکتا نیز در این موضوع بی‌تاثیر نیست.

احتمالا شما هم هنگام خرید مام زیر بغل، واژه دئودورانت را از فروشنده شنیده‌اید یا Deodorant را روی برچسب محصول دیده‌اید. دئودورانت محصولی مراقبتی است که برای جلوگیری از بوی بد عرق طراحی شده است.

در پوست سراسر بدن ما و به‌ویژه زیر بازوهایمان، انواع خاصی از باکتری‌‌ها زندگی می‌کنند که از عرق بدنمان تغذیه می‌کنند. هنگامی که باکتری‌ها روی سطح پوست عرق در دسترس خود را که سرشار از پروتئین‌ و ترکیبات غذایی دیگر است تجزیه می‌کنند، موادی را می‌سازند که بوی بدی از خود منتشر می‌کنند. این همان بوی عرقی است که همه می‌شناسیم و دئودورانت‌ها باید آن را بپوشانند. این باکتری‌ها نیز همان‌هایی هستند که مواد ضدباکتری موجود در دئودورانت‌‌‌‌ها باید آنها را از بین ببرند. اما اصلا واژه دئودورانت یعنی چی؟

دئودورانت چیست؟

دئودورانت به محصولی گفته می‌شود که به‌منظور کنترل یا از بین بردن بوی بدن، به‌ویژه در ناحیه زیر بغل، طراحی شده است. برخلاف تصور عمومی، دئودورانت‌ها تعریق را متوقف نمی‌کنند؛ بلکه با از بین بردن یا مهار رشد باکتری‌های سطح پوست، مانع از ایجاد بوی بد می‌شوند.

انواع دئودورانت چیست؟

دئودورانت‌ها در فرم‌ها و فرمول‌های مختلفی تولید می‌شوند تا با سلیقه‌ها و نیازهای گوناگون افراد هماهنگ باشند. در اینجا با رایج‌ترین انواع دئودورانت آشنا می‌شویم:

دئودورانت زنانه و دئودورانت مردانه

• دئودورانت زنانه معمولاً رایحه‌های ملایم، گلی، شیرین یا مرکباتی دارد و از لحاظ ترکیب‌بندی، ملایم‌تر و مناسب پوست حساس‌تر خانم‌ها طراحی می‌شود.
• دئودورانت مردانه اغلب بویی تندتر، خنک یا چوبی دارد و ممکن است برای کنترل تعریق بیشتر، از ترکیبات قوی‌تری بهره ببرد.

مام دئودورانت

یکی از رایج‌ترین اشکال دئودورانت، به‌صورت مایع یا ژل است که با یک توپ غلطان به پوست مالیده می‌شود. این نوع استفاده آسان و جذب نسبتاً سریعی دارد و در مدل‌های زنانه و مردانه عرضه می‌شود.

استیک دئودورانت

دئودورانت‌هایی با بافت جامد که به‌صورت مستقیم روی پوست کشیده می‌شوند. آن‌ها معمولاً خشک‌تر از مام‌ها هستند و برای افرادی که از خیس‌شدن زیر بغل پس از مصرف دئودورانت ناراحتند، مناسب‌ترند.

ژل دئودورانت

این دئودورانت‌ها حالت ژل شفاف دارند و سریع جذب می‌شوند. بدون باقی‌گذاشتن اثر روی لباس، احساس سبکی ایجاد می‌کنند و برای استفاده‌ی روزانه بسیار محبوب‌اند.

کرم دئودورانت

کرم‌های دئودورانت محصولاتی تازه‌تر هستند که با ترکیبات نرم‌کننده و مغذی پوست همراه‌اند. آن‌ها معمولاً بدون مواد شیمیایی مضر و مناسب پوست‌های حساس طراحی می‌شوند و استفاده‌ی آسانی دارند.

معنای دئودورانت چیست؟

معمولا بیشتر افراد در پاسخ به پرسش معنی دئودورانت چیست پاسخ درستی می‌دهند چون کاربرد آن را می‌دانند. اما بعضی‌ها دوست دارند دلیل نامگذاری این محصول را بدانند و می‌پرسند معنی دقیق دئودورانت چیه. در پاسخ به آنها باید بگوییم، دئودورانت (Deodorant) واژه‌ای ترکیبی است که از سه بخش زیر تشکیل شده است.

-De = حذف کردن یا گرفتن

odor = بو و رایحه

ant- = انجام‌دهنده

همه این‌ها در کنار یکدیگر شناساننده محصولی هستند که بوی بدن (عرق) شما را می‌پوشاند.

نحوه استفاده از دئودورانت

روش استفاده از دئودورانت به نوع بسته‌بندی محصول و حالت فیزیکی آن بستگی دارد. اگر دئودورانت شما از نوع مایع باشد، معمولا به‌شکل رول قابل استفاده است. استیک دئودورانت یا بعضی از دئودورانت‌های ژلی و کرمی نیز با اپلیکاتور خاص خود روی پوست مالیده می‌شوند. معمولا این اپلیکاتور‌‌‌‌ها پیچی هستند. برای استفاده از محصول تنها کافی است پیچ زیر قاب را اندکی بپیچانید تا کمی از محصول از قاب آن بیرون بیاید که دئودورانت آمبرلا در این دسته قرار می‌گیرد. آنگاه آن را به سادگی و با حرکت ملایم رفت و برگشتی زیر بغل خود بکشید. فراموش نکنید که برای کارایی بیشتر، باید همه سطح پوست زیر بغل را با محصول پوشش دهید.

بعضی از دئودورانت‌‌‌‌های ژلی یا کرمی نیز به‌شکل کاسه‌ای عرضه می‌شوند. برای استفاده از آنها باید اندکی از ژل یا کرم را با انگشتان تمیز دست و یا قاشقک مخصوصی که معمولا در جعبه و همراه کالا عرضه می‌شود، بردارید. و آن را زیر بغل خود بمالید. قاشقک را حتما پس از هر بار مصرف تمیز بشویید تا محصول و پوستتان آلوده نشود.

دئودرانت‌هایی را که به‌شکل اسپری عرضه می‌شوند باید نخست به‌خوبی تکان دهید و سپس از فاصله مناسب که روی محصول نیز نوشته شده است، به زیر بغلتان اسپری کنید.

انواع دئودورانت پودری یا سنگی و کریستالی جامد نیز وجود دارد که در بازار ایران کمتر پیدا می‌شوند. بیشتر مام‌‌‌‌های بازار ایران از نوع اسپری، مایع رولی یا استیک‌‌‌‌های جامد، گچی و صابونی یا کرمی هستند. از این‌رو ممکن است برایتان سوال پیش آمده باشد که دئودورانت ژلی چیست و به غیر از شیوه مصرف، چه تفاوتی با انواع دیگر دئودورانت‌‌‌‌ها دارد.

مواد سازنده دئودورانت چیست؟

اگر دوست دارید بدانید مواد تشکیل‌دهنده دئودورانت‌‌‌‌ها چیست، می‌توانید فهرستی از ترکیبات موجود در آنها را که در ادامه آورده‌ایم، بررسی کنید. پیش از خواندن فهرست لازم است یادآوری کنیم که بعضی از این مواد ممکن است در برخی دئودورانت‌ها وجود نداشته باشد. در واقع کاربرد این ترکیبات به نوع محصول، شیوه‌ استفاده از آن روی پوست، اهدافی که محصول دنبال می‌کند و نیز ترجیح شرکت سازنده کالا بستگی دارد.

مواد آنتی‌باکتریال‌

فقط در دئودورانت‌ها وجود دارند و با از بین بردن باکتری‌ها از تولید ترکیبات بدبو جلوگیری می‌کنند.

از جمله مواد دارای خواص ضدباکتری در دئودورانت‌ها می‌توان به تریکلوزان، کلرهگزیدین، الکل و نمک‌های آلومینیوم اشاره کرد.

ترکیبات آلومینیوم یا زیرکونیوم

اگر دئودورانت شما محصول دوکاره، یعنی ضدتعریق نیز باشد حاوی ترکیبات آلومینیوم یا زیرکونیوم است. این ترکیبات عرق را در غدد عرقی پوست به دام می‌اندازند. بعضی از نمک‌های آلومینیومی موجود در مام‌ها (مثلا انواع دارای زیرکونیوم در فرمول شیمیایی خود) باعث زرد شدن لباس شما می‌شوند. لازم به ذکر است، بعضی از این ترکیبات برای استفاده در استیک‌ها، ژل‌ها و دیگر محصولات جامد مناسبند و برخی دیگر برای مام‌های رولی و مایع.

آب و حلال‌ها

مواد فعال را حمل می‌کنند. الکل‌هایی مانند اتانول که دارای خاصیت آنتی باکتریال نیز هستند از جمله این موادند. مایعی مانند سیکلومتیکون نیز که معمولا با موادی شبیه به رس معدنی کمی متراکم‌تر ترکیب می‌شود، ساختاری ایجاد می‌کند که از ته‌نشینی و رسوب مواد سنگین‌‌تر درون محصول (رول‌ها) جلوگیری می‌کند.

دکامتیل سیکلوپنتاسیلوکسان نیز حلالی است که در بسیاری از دئودورانت‌ها کاربرد دارد. این ماده که بیشتر جایگزین الکل شده است، به سرعت خشک می‌شود و مانع از تحریک پوست می‌شود.

عطرها (Fragrances)

بوی ناخوشایند را می‌پوشانند. هگزیل سینامال (بوی بابونه)، لیمون (بوی لیمو و پرتقال)، لینالول (بوی گل همراه با اندکی رایحه ادویه‌ای) و سیترونلول (بوی شمعدانی و گل رز) از جمله آنها هستند.

تثبیت‌کننده‌ها (Fixatives)

موادی چون بنزیل سالیسیلات به در هم آمیختن عطرها با مواد دیگر کمک می‌کنند.

ترکیبات مرطوب‌‌‌کننده و نرم‌‌‌کننده پوست

این مواد پوست را تسکین می‌دهند و آن را نرم می‌کنند. گلیسرین، اسید سیتریک و روغن‌های گیاهی مانند روغن آفتابگردان یا نارگیل بعضی از پرکاربردترین آنها به‌شمار می‌روند. همچنین در دئودورانت‌های رولی و استیک‌های دئودورانت احساس لغزش محصول روی پوست را ایجاد می‌کنند.

مواد نگه‌دارنده (Preservatives)

ترکیباتی مانند پارابن‌ها و سدیم بنزوات عمر مفید محصول را افزایش می‌دهند. ضدتعریق‌ها معمولا نیازی به چنین موادی ندارند و بدون آنها نیز خود را حفظ می‌کنند. البته استفاده از بعضی از آنها به دلیل داشتن عوارض جانبی ممنوع یا محدود شده است.

عوامل کلاته‌کننده (Chelating agents)

باعث تثبیت و حفظ محصول می‌شوند. EDTA از معروف‌‌ترین آنهاست.

مواد افزودنی برای کنترل pH

در دئودورانت‌ها برای تنظیم pH درست محصول از ترکیباتی مانند دی‌اتانول آمین، یا تری‌اتانول آمین استفاده می‌شود.

مواد نم‌نگهدار (Humectants)

گلیسرین، پروپیلن گلیکول و ترکیبات مشابه آنها از خشک شدن محصول جلوگیری می‌کنند.

پیشرانه‌ها (Propellants)

تنها در اسپری‌ها وجود دارند و ماده دئودورانت را روی پوست منتقل می‌کنند. بوتان، ایزوبوتان و پروپان موجود در اسپری‌های خوشبوکننده بدن چنین ویژگی‌هایی دارند.

سورفکتانت‌ها، امولسیفایرها و ژل‌‌‌کننده‌ها

ستیل الکل، اسید استریک، پروپیلن گلایکول و… از ترکیباتی هستند که قوام محصول را در رول‌ها و استیک‌ها بهبود می‌بخشند.

رنگ‌ها

برای جذاب کردن ظاهر محصول کاربرد دارند. رنگدانه‌ها لزوما در همه دئودورانت‌ها وجود ندارند و استفاده از آن‌ها در فرمولاسیون محصول اختیاری است.

پرکننده‌ها (Fillers)

سیلیکا (سیلیس دی اکسید) که می‌تواند چربی را نیز جذب کند از جمله آنهاست.

مواد تسهیل‌کننده شست‌وشوی محصول (Wash Offs)

ترکیباتی هستند که شستن محصول را از روی پوست آسان‌‌تر می‌کنند. دی‌استئارات PEG-8 دارای چنین خاصیتی است.

تفاوت دئودورانت با ضدتعریق چیست؟

گرچه بسیاری از افراد این دو محصول را مشابه یا یکی می‌دانند، اما عملکرد آن‌ها با یکدیگر متفاوت است:

• دئودورانت فقط بوی بدن را کنترل می‌کند، بدون آنکه میزان تعریق را کاهش دهد.
• ضدتعریق با استفاده از نمک‌های آلومینیوم، غدد تعریق را موقتاً مسدود می‌کند و میزان عرق را کاهش می‌دهد.

تفاوت مام زیر بغل و دئودورانت چیست؟

اصطلاح «مام» در زبان فارسی معمولاً به دئودورانت‌های مایع غلطکی اطلاق می‌شود. به عبارت دیگر، «مام» نوعی از دئودورانت است که به‌صورت مایع درون بطری بوده و با سری غلطکی به پوست مالیده می‌شود. بنابراین:

• دئودورانت عنوان کلی محصول است.

• مام یکی از اشکال فیزیکی رایج دئودورانت‌هاست که در کنار فرم‌هایی مانند اسپری، استیک، ژل و کرم، کاربرد دارد.

آیا استفاده از دئودورانت مضر است؟

در سال‌های اخیر، نگرانی‌هایی درباره ترکیبات خاصی که در دئودورانت‌ها به کار می‌روند، مانند آلومینیوم، پارابن‌ها و فتالات‌ها مطرح شده است. برخی مطالعات احتمال داده‌اند که این مواد می‌توانند در عملکرد هورمونی بدن اختلال ایجاد کنند یا با سرطان پستان ارتباط داشته باشند.

با این حال، شواهد علمی قطعی برای اثبات خطرناک بودن دئودورانت‌ها وجود ندارد و بسیاری از تحقیقات، نتایج متناقضی ارائه داده‌اند. سازمان‌های بهداشتی معتبر همچون FDA و انجمن سرطان آمریکا تاکنون استفاده از دئودورانت را برای عموم بی‌خطر دانسته‌اند.

جدیدترین دئودورانت‌ها از نظر فرمولاسیون کدام‌اند؟

جدیدترین روندهای موجود در این حوزه عبارت‌اند از:

دئودورانت‌های بدون آلومینیوم

این محصولات تعریق را متوقف نمی‌کنند اما بوی بدن را با ترکیبات گیاهی یا معدنی کنترل می‌کنند.

فرمول‌های فاقد پارابن و فتالات

بسیاری از برندهای معتبر جهانی و داخلی مانند «آمبرلا» در ایران، محصولات خود را بدون این مواد نگهدارنده و پلاستیک‌های مضر تولید می‌کنند.

دئودورانت‌های پروبیوتیک

در این محصولات از باکتری‌های مفید استفاده می‌شود تا تعادل طبیعی فلور پوست حفظ شود. این نوآوری کمک می‌کند بدن بدون ایجاد بوی ناخوشایند، به‌صورت طبیعی تعریق کند.

دئودورانت‌های کرمی با مواد مغذی پوست

ترکیباتی مانند روغن نارگیل، شی‌باتر، ویتامین E و روغن درخت چای در دئودورانت کرمی به کار می‌رود که هم ضدباکتری‌اند و هم پوست را نرم و تغذیه می‌کنند.

اثرات منفی استفاده از دئودورانت‌ها چیست؟

همه دئودورانت‌های استاندارد زیر نظر سازمان‌های نظارتی و بهداشتی تولید و عرضه می‌شوند. از این‌رو برای همه افراد بیشترین ایمنی را دارند. ولی گاهی ممکن است بعضی از مصرف‌کنندگان به برخی ترکیبات سازنده این کالاها واکنش نشان دهند. البته باز هم جای نگرانی نیست چون معمولا این واکنش‌ها در حد سوزش یا خارش و قرمزی موقتی و جزئی پوست هستند. ضمن اینکه با انجام پچ تست پیش از استفاده از دئودورانت، می‌توان از واکنش بدن نسبت به آن آگاه شد. بعضی از ترکیبات دئودورانت‌ها و ضدتعریق‌های دارای دئودورانت که ممکن است باعث بروز واکنش‌های حساسیتی شوند عبارتند از:

ترکیبات آلومینیومی

در دئودورانت‌های دارای خاصیت ضدعرقی، این ترکیبات از جمله آلومینیوم تتراهیدرو کلرات ممکن است باعث احساس سنگینی پوست یا اندکی سوزش به‌ویژه روی پوست زخم یا خراشیده شده شوند. ناگفته نماند ترکیبات آلومینیومی جنجالی‌ترین مواد موجود در مام‌ها هستند و بسیاری درباره وجود آنها در محصول ضدتعریق‌شان نگرانند.

جای نگرانی نیست چراکه هنوز شواهد قطعی برای اثبات ادعاهای مطرح شده درباره ارتباط این مواد با سرطان سینه و نیز آلزایمر وجود ندارد. در واقع آلومینیوم بسیار کمی از راه پوست جذب می‌شود و حتی میزان کمتری از آن جذب خون می‌شود. جالب است بدانید میزان آلومینیومی که در مجموع از هوا، آب و غذا و داروها وارد بدن شما می‌شود بسیار بیشتر از میزانی است که از مام‌ها به بدنتان وارد می‌شود.

تری کلوزان (تریکلوسان)

از این ترکیب ضدباکتریایی و ضدقارچی در دهه 1960 به‌شکل گسترده‌ای استفاده می‌شد؛ اما امروزه به دلیل برخی عوارض جانبی و مشاهده رفتار مختل‌‌‌کننده هورمونی (در مطالعات حیوانی) استفاده از آن محدود شده است. این ماده همچنین ممکن است باعث افزایش جمعیت باکتری‌های مقاوم به باکتری‌کش‌ها روی پوست شود.

پروپیلن گلیکول

ترکیبی است که می‌تواند باعث آلرژی شود.

الکل‌‌‌‌ها

بیشتر الکل‌‌‌‌های مورد استفاده در صنعت ساخت مواد آرایشی و بهداشتی بی‌خطرند. با این حال، الکل‌هایی چون اتانول ممکن است پوست را خشک و تحریک کنند.

سیکلومتیکون‌‌‌‌ها

این ترکیبات بخشی از خانواده سیلیکون‌ها هستند و برای صاف کردن بافت محصولات، افزایش مقاومت فرمولاسیون‌ها در برابر آب و امولسیون کردن محصول کاربرد دارند. بعضی از آنها مانند دکامتیل سیکلوپنتازیلوکسان با اینکه به بهبود سیمای زخم و نگه‌داری رطوبت در پوست نیز کمک می‌کنند؛ به دلیل اینکه می‌توانند در محیط انباشته شوند و خطرات بعدی برای محیط زیست داشته باشند، محدودیت مصرف دارند.

پارابن‌‌‌‌ها

ممکن است سرطان‌زا باشند همچنین می‌توانند باعث آلرژی شوند. رفتار ضعیف اختلال‌دهنده هورمونی، یعنی فعالیتی شبه استروژنی را نیز نشان می‌دهند و گفته می‌شود، به همین دلیل می‌توانند در اختلال سلامت مردان نقش بیشتری داشته باشند.

پیشران‌ها

بوتان، پروپان، یا ایزوبوتان که در اسپری‌‌‌‌ها به عنوان ماده پیشران کاربرد دارند، در صورت پاشش طولانی مدت می‌توانند باعث سرمازدگی پوست شوند. دلیل این موضوع، سرد شدن سریع پیشرانه هنگام انبساط (خروج از قوطی افشانه) است.

سخن آخر

دئودورانت‌‌‌‌ها محصولاتی هستند که با تنظیم pH پوست شما و به کمک مواد آنتی‌باکتریال، در کاهش تولید بوی عرق نقش دارند. دئودورانت‌‌‌‌های حاوی ضد‌تعریق نیز عرضه می‌شوند که افزون بر داشتن ترکیبات دئودورانت و معطر، ترکیبات ضدتعریق نیز در ساختار خود دارند. آنها همزمان هم شدت عرق را کم می‌کنند و هم بوی آن را.

انتخاب بهترین نوع دئودورانت ممکن است تصمیم سختی باشد. اما با توجه به اطلاعاتی که در این مقاله به شما دادیم و نیز مطالب علمی و جامعی که در مطالب دیگر این مجله آموزشی آورده‌ایم، می‌توانید بهترین دئودورانت مناسب خود را تهیه کنید.

در پایان لازم به یادآوری است، برند آمبرلا دئودورانت‌هایی در انواع زنانه و مردانه و به‌شکل استیک‌‌‌‌های خوشبو‌‌کننده و تغذیه‌‌کننده پوست ارائه می‌شوند، می‌توانند جزو گزینه‌‌‌‌های خوب باشند. کارایی آنها در کنترل و کاهش بو و نیز ماندگاری و قدرت جذب بالا، آنها را به یکی از بهترین گزینه‌‌‌‌های مقرون‌به‌صرفه و با کیفیت موجود در بازار ایران بدل کرده است.